گیر کردن غذا در سالمندان یک اختلال در بلع غذا محسوب میشود که به آن اصطلاحا دیسفاژی گفته میشود. سالمندان با افزایش سن وبروز بیماری هایی در وجود آنها قادر نیستن مواد غذایی و یا حتی مایعات را ببلعند این مسئله میتواند با عدم دریافت کالری در سالمندان با مسائل حاد وجدی بروز نماید در این مبحث میخواهیم به مشکلات بلع در سالمندان و راه های درمانی آن صحبت کنیم. این مطالب می تواند برای سالمندانی که دچار مشکل در قورت دادن غذا دارند و همچنین افرادی که وظیفه ی پرستاری از سالمندان در منزل را برعهده دارند، مفید می باشد
سیستم بلعیدن چگونه حاصل میشود؟
سیستم بلع غذا دارای یک فرایند 3مرحله ای میباشد ودر آن تعدادی از عصب وعضله فعالیت میکنند تا غذا را از دهان به درون معده هدایت کنند مرحله اول این فرایند در دهان اتفاق می افتد فرد مواد غذایی را درون دهان وبا کمک زبان برای خوردن آماده میسازد این مواد غذایی درون دهان با بزاق ترکیب میشوند وبلع را راحت تر میکنند مرحله دوم این فرایند به گونه است که زبان مواد غذایی را به قسمت خلفی هدایت میکند تا وارد گلو شود در این مرحله حنجره فرد کامل بسته میشود در مرحله سوم مواد غذایی درون مری که به معده متصل است هدایت میگردد.
چگونگی بروز گیر کردن غذا در سالمندان یا اختلال در بلع :
اگر در ساختار بلع مواد غذایی که در قسمت بالا متذکر شدیم و در عصب های مربوط به بلع ایرادی به وجود بیاید عارضه گیر کردن غذا در سالمندان یا همان اختلال در بلع رخ خواهد داد. یک سری از اختلالات ومسائلی که در سیستم عصبی سالمندان به وجود می آید مانند سکته مغزی میتواند از عوامل این مشکل باشند. از علت های دیگر دیسفاژی در سالمندان عدم توانایی عضلات مربوط به دهان وگلوی وی میباشد.
انواع علت هایی که باعث دیسفاژی یا گیر کردن غذا گلو در سالمندان میشود:
- بروز بیماری هایی که بر سیستم عصبی سالمندان تاثیر میگذارند مانند سکته مغزی، آلزایمر، پارکینسون . آسیبی که در سکته مغزی بر سر فرد عارض میشود باعث عدم هماهنگی عضلات بلع وسر شدن دهان او میشود.
- ایجاد توده های مغزی در سر، گردن یا قسمت مری میتواند اختلالات زیادی درگیر کردن غذا در سالمندان به وجود بیاورد.
- ایجاد عفونت وملتهب شدن مری نیز باعث تنگی این قسمت خواهد شد وفرد سالمند را در بلع غذا با مشکل مواجه خواهد کرد.
(( در ادامه توصیه می شود مقاله آموزشی مشکلات نگهداری از سالمندان را حتما مطالعه نمایید ))
عوارض ناشی از گیر کردن غذا در سالمندان یا اختلال در بلع :
اختلال در بلع وگیر کردن غذا در سالمندان یک عارضه جدی محسوب میشود وباید مورد توجه قرار بگیرد زیرا این عارضه میتواند عوارض خاصی در سالمند ایجاد نماید یکی از این عوارض این است که فرد سالمند وقتی توانایی بلع غذا را نداشته باشد نمیتواند مواد غذایی وکالری مورد نیاز را به بدن خود برساند در نتیجه وزن سالمند کاهش پیدا میکند وناتوان میشود.
دومین عوارض آن این است که سالمند نمیتواند قطعات درشت مواد غذایی را ببلعد به همیت دلیل وارد گلو میشود وراه هوایی برای سالمند را میبندد طوری که سرفه کردن نمیتواند باعث خروج آن شود این مواد غذایی تدریجا وارد ریه میشوند ودر آنجا باعث عفونت ریوی میگردد.
سومین عارضه آن ایجاد یک حفره خارج ار مری میباشد که باعث تجمع مواد غذایی به آنجا میشود وبه مرور باعث چسبندگی مری خواهد شد.
نشانه های گیر کردن غذا در سالمندان(دیسفاژی)
- عدم قدرت وتوانیی لازم در تنفس به هنگام خوردن غذا
- سرفه کردن
- شنیدن صدای ناهنجار از گلو
- تجمع مواد غذایی در یک سمت دهان
(( در ادامه توصیه می شود مقاله آموزشی علت ریزش آب دهان در سالمندان را حتما مطالعه نمایید ))
چگونگی شناسایی وتشخیص گیر کردن و بلع غذا:
تشخیص اختلال در بلع و شناسایی عواملی که باعث گیر کردن غذا در سالمندان میشود بر عهده متخصصان گفتار درمانی میباشد این متخصصان با انجام یک سری از تست های لازم این عوامل را بررسی خواهند کرد.
- اولین روش این است که پزشک از طریق وسیله آندوسکوپی درون دهان و گلوی سالمند را مشاهده میکند و مسائلی که باعث میشود سالمندان به جریانات هوا و مواد غذایی واکنش نشان دهند را بررسی مینماید.
- دومین روش استفاده از تصویر های ویدئویی با استفاده از اشعه ایکس میباشد در این روش پزشک یک محلول معدنی به سالمند میخوراند وبه او میگوید مواد غذایی دیگر را نیز بعد از آن مصرف کند سپس با استفاده از اشعه ایکس تمامی دستگاه گوارش سالمند که با بلع او ارتباط دارند را بررسی میکند.
- روش سوم برای تشخیص گیر کردن غذا در سالمندان اندازه گیری عضلات مری(مانومتری) میباشد در این روش زمانی که سالمند مواد غذایی را میخورد عضلات مری او را اندازه میگیرد روش انجام آن به این صورت است که یک لوله را از بینی شخص به پشت مری ومعده میفرستد واز طریق آن عضلات را ارزیابی مینماید.
- در آخرین مرحله مواد غذایی سالمند را مورد ارزیابی قرار میدهد وکمبود های آن را بررسی میکند که توسط گفتار درمان صورت میپذیرد.
راه های درمان اختلال در بلع در سالمندان:
- اگر تشخیص اختلال در بلع، رفلاکس معده ومری باشد پزشک مورد نظر با تجویز کردن دارو به سالمند میتواند این مشکل را درمان کند.
- اگر دیسفاژی به علت بروز اختلالات حرکتی در سالمند عارض شده باشد پزشک مسیر تنگ شدن مری را باز میکند وباعث گشادی مری خواهد شد این روش را از طریق یک استنت به درون مری انجام میشود.
- اگر گیر کردن غذا در سالمندان بر اثر اختلال در سیستم عصبی باشد با انجام تمرینات خاص این مشکل را در سالمندان برطرف خواهد کرد.
- دستگاه ویتالیسم یکی از موثر ترین راه های درمانی برای حل این مشکل است که ازطریق تحریک عصبی در عضلات مربوط به بلع انجام میشود.