مقدمه:
از آنجایی که افزایش سن و ناتوانی های ناشی از آن، افراد را مستلزم دریافت مراقبت و حمایت های ویژه‌ای از جمله نظارت بر سلامت جسمانی، حمایت عاطفی و کمک در انجام فعالیت‌های روزمره میگرداند، مراقبت از سالمندان را میتوان در دسته ی وظایف حساس و مهمی برشمرد که نیازمند توجه ویژه و رعایت اصول خاص میباشد. بمنظور حمایت از این عزیزان، قصد داریم تا در این مقاله به بررسی اصول و روش‌های مراقبت از سالمندان در منزل پرداخته تا به شما در این امر خطیر و ارایه ی بهترین مراقبت یاری رسانیم.
ارزیابی وضعیت سلامت سالمندان
برای تعیین نیازهای خاص سالمندان، ارزیابی اولیه وضعیت سلامت آنها گام بسیار مهمی است که بطور خلاصه این ارزیابی را می توان در بررسی دقیق وضعیت جسمانی، روانی و اجتماعی آنان عنوان کرد. البته در نظر داشته باشید که بهتر است به منظور شناسایی دقیق‌تر نیازهای سالمند و ترتیب دادن یک برنامه ی مراقبتی شخصی سازی شده ( متناسب با نیازهای هر فرد )، از خدمات پرستاری حرفه‌ای و با استفاده از یک پرستار سالمند بهره برده و از نتیجه ی مثبت آن بر کیفیت زندگی عزیزانتان شگفت زده شوید
بررسی دقیق‌تر ارزیابی وضعیت سلامت:
1- ارزیابی جسمانی:
o بررسی عملکرد قلبی و عروقی، توانمندی های حرکتی، سیستم تنفسی، و وضعیت تغذیه‌ای سالمند.
o انجام آزمایشات دوره‌ای مانند آزمایش خون و ادرار، فشار خون، و سطح قند خون.
o بررسی وضعیت پوست، جراحات و احتمال وجود زخم‌های بستر.
2- ارزیابی روانی
o بررسی وضعیت روحی و روانی سالمند، شناسایی علایم افسردگی یا اضطراب.
o مشاوره روان‌شناسی برای بهبود وضعیت روانی و افزایش امید به زندگی
3- ارزیابی اجتماعی
o بررسی دایره ی ارتباطات اجتماعی و فعالیت‌های روزمره سالمند و تلاش برای گسترش آن
o شناسایی نیازهای اجتماعی و ایجاد برنامه‌های تفریحی و اجتماعی متناسب با علایق سالمند.
تغذیه مناسب
تغذیه مناسب، متنوع ، سالم و متعادل، رابطه ی مستقیمی با سلامت جسمی سالمندان دارد. لازم است تمامی گروه های غذایی از قبیل میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌ها و مواد مغذی و آب کافی در رژیم غذایی سالمند گنجانده شود تا علاوه بر تامین نیازهای ضروری بدنش از کم‌آبی و مشکلات بدنبال آن، از جمله یبوست جلوگیری بعمل آید. البته که مشورت با یک متخصص تغذیه برای دریافت برنامه ی غذایی مناسب با سالمند، راهکار هوشمندانه و دقیقتری است
جزئیات بیشتر درباره تغذیه مناسب:
1- برنامه غذایی:
o مصرف حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات در روز.
o استفاده از منابع پروتئینی مانند گوشت سفید، ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات.
o کاهش مصرف نمک و شکر و استفاده از جایگزین‌های سالم.
2- مصرف مایعات:
o نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز.
o مصرف نوشیدنی‌های طبیعی مانند آب‌میوه‌های تازه و چای گیاهی و دمنوش های مناسب
3- توجه به نیازهای خاص تغذیه‌ای:
o تنظیم برنامه غذایی برای سالمندانی که به بیماری‌های خاصی مانند دیابت یا فشار خون بالا مبتلا هستند.
o استفاده از مکمل‌های ویتامینی و معدنی در صورت نیاز.
اصول مراقبت عمومی سالمندان با مدیریت کردن داروها
مدیریت داروها اغلب چالشی است که تمامی سالمندان بعلت دست و پنجه نرم کردن با بیماری های متعدد در این دوران با آن مواجه هستند زیرا تعیین زمان‌بندی دقیق برای مصرف داروها، پیگیری واکنش‌های بدن به داروها و اطمینان از مصرف صحیح آنها موضوعی است که سالمندان به آسانی از پس آن برنخواهند آمد و نیاز به حمایت فردی آگاه دارند که در کنار آنها و همراه آنان باشد
جزئیات بیشتر درباره مدیریت داروها در اصول مراقبت عمومی سالمندان:
1- زمان‌بندی مصرف داروها:
o تهیه یک جدول زمان‌بندی برای مصرف داروها.
o استفاده از جعبه‌های دارویی با بخش‌های جداگانه برای هر روز هفته.
2- پیگیری و نظارت:
o نظارت بر واکنش‌های بدن به داروها و گزارش هرگونه عوارض جانبی به پزشک.
o تنظیم زمان‌بندی مجدد داروها در صورت نیاز با مشورت پزشک.
3-آموزش به سالمندان و خانواده:
o آموزش به سالمندان و اعضای خانواده درباره نحوه مصرف صحیح داروها.
o اطمینان از درک کامل دستورالعمل‌های پزشک و داروساز.
نظارت بر فعالیت‌های روزمره
مسلما کهولت سن توان افراد را کاسته و آنان را نیازمند دریافت کمک در انجام فعالیت‌های روزمره مانند حمام، تعویض لباس، آماده‌سازی غذا و تمیز کردن محیط زندگی خود میگرداند. البته که کمک در انجام این فعالیت‌ها باید با حفظ احترام و عزت نفس سالمند صورت پذیرفته تا کرمت انسانی و احساس استقلال و خودباوری آنها حفظ شود.
جزئیات بیشتر درباره نظارت بر فعالیت‌های روزمره:
1- کمک در انجام فعالیت‌های شخصی
o کمک در حمام کردن، تعویض لباس، اصلاح سر و صورت و نظافت شخصی.
o حمایت در انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن و حرکت کردن.
2- حفظ استقلال سالمند:
o تشویق سالمندان به مشارکت در کارها و یا انجام فعالیت‌هایی که توانایی انجام آنها را به تنهایی دارند
o ایجاد محیطی امن و مناسب برای جلوگیری از حوادث.
3- برنامه‌ریزی روزانه:
o تهیه برنامه روزانه شامل زمان‌های استراحت، فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی.
o تنظیم زمان‌های مناسب برای دیدار با خانواده و دوستان.
حمایت عاطفی و روانی
ارایه ی حمایت عاطفی و روانی، بخش بسیار مهمی از اصول مراقبت از سالمندان است زیرا بطور معمول، سلامت جسمی و کیفیت زندگی این عزیزان در این دوران، تا حد زیادی در گرو سلامت روحی و روانی آنان است. علاوه بر ترتیب دادن فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی مورد علاقه ی سالمند، گفتگو و برقراری ارتباط منظم با وی، همدلی و صمیمیت برای شنیدن مشکلات و نگرانی‌های سالمند را نیز میتوان در دسته ی فعالیت های حمایتی از بعد عاطفی و روانی این عزیزان برشمرد.
جزئیات بیشتر درباره حمایت عاطفی و روانی
1- گفتگو و ارتباط:
o برقراری ارتباط منظم و صمیمی با سالمندان.
o شنیدن مشکلات و نگرانی‌های آنها و ارائه راه‌حل‌های مناسب.
2-فعالیت‌های اجتماعی:
o تشویق سالمندان به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی.
o سازماندهی دیدارهای خانوادگی و دوستانه.
3- حمایت‌های روان‌شناختی:
o مشاوره روان‌شناسی برای بهبود وضعیت روحی و افزایش انگیزه.
o ایجاد محیطی شاد و مثبت برای سالمندان.
مراقبت از پوست و پیشگیری از زخم‌های بستر
کاهش تحرک سالمندان، پوست آنها را آسیب پذیر و مستعد ایجاد زخم‌های بستر میگرداند. بمنظور پیشگیری از این امر، تغییر موقعیت بدن سالمند در فواصل منظم، استفاده از تشک‌های مخصوص، نظافت منظم و مراقبت‌های پوستی مناسب را میتوان از جمله راهکارهای اصولی و مناسب برشمرد
جزئیات بیشتر درباره مراقبت از پوست
1- تغییر موقعیت بدن
o تغییر موقعیت بدن سالمند هر دو ساعت یک بار.
o استفاده از بالشتک‌های مخصوص برای کاهش فشار.
2- مراقبت‌های پوستی:
o تمیز نگه‌داشتن پوست و استفاده از کرم‌های مرطوب‌کنند و ترمیم کننده.
o بررسی روزانه پوست برای شناسایی علائم اولیه زخم بستر.
3- استفاده از تجهیزات کمکی:
o استفاده از تشک‌های ضد زخم بستر.
o تهیه بالشتک‌های مخصوص برای کاهش فشار بر نقاط حساس.
تمرینات ورزشی و توانبخشی
در برنامه ی روزانه ی سالمندان از فعالیت‌های ورزشی منظم که تاثیرات مثبت دو جانبه ای بر سلامت جسمانی و روحی آنان دارد، نباید قافل بود. زیرا تمرینات سبک و مناسب مانند پیاده‌روی، تمرینات کششی و تمرینات تنفسی با افزایش گردش خون به ارتقای وضعیت جسمانی سالمندان کمک کرده و به موازات آن، امید به زندگی و روحیه ی آنان را نیز بهبود می بخشد. خدمات فیزیوتراپی و توانبخشی نیز از جمله اصول مراقبتی از این عزیزان در منزل بوده، که در صورت لزوم قابل اجرا میباشد.
جزئیات بیشتر درباره تمرینات ورزشی:
1- تمرینات سبک:
o پیاده‌روی روزانه در محیط‌های مسطح امن و مناسب.
o تمرینات کششی و تقویتی برای حفظ توانایی‌های جسمانی.
2- تمرینات تنفسی:
o تمرینات تنفسی برای بهبود عملکرد ریه‌ها و افزایش ظرفیت تنفسی.
o استفاده از تمرینات تنفسی برای کاهش استرس و اضطراب.
3- توانبخشی
o استفاده از خدمات فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و توانایی جسمانی.
o تمرینات کاردرمانی برای افزایش استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره.
ایمنی و پیشگیری از حوادث
حفظ ایمنی سالمندان و پیشگیری از حوادث احتمالی در منزل، یکی از مهم‌ترین اهداف مراقبت از سالمندان است زیرا آسیب دیدگی به مراتب شرایط را دشوارتر ساخته و کیفیت زندگی سالمند را بطور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد. ضروری است با جابجایی وسایل و تامین نور کافی، محیط زندگی سالمند را بگونه ای ایمن طراحی کنید تا احتمال خطر و آسیب را بصفر برسانید
جزئیات بیشتر درباره ایمنی و پیشگیری از حوادث
1- محیط امن
برای ایجاد یک محیط امن و مناسب برای سالمندان، باید به چندین نکته توجه کرد:
• حذف موانع و لیز خوردن‌های احتمالی:
o حذف فرش‌های لغزنده: استفاده از فرش‌های ثابت یا فرش‌های ضد لغزش می‌تواند خطر افتادن را کاهش دهد.
o حذف موانع: اطمینان حاصل کنید که مسیرهای رفت و آمد سالمند خالی از هرگونه موانع یا وسایل اضافی باشد.
• نصب دستگیره‌ها و ریل‌های کمکی:
o دستگیره‌ها در حمام و توالت: نصب دستگیره‌های کمکی در حمام و توالت برای جلوگیری از سر خوردن و افتادن.
o ریل‌های کمکی در پله‌ها: نصب ریل‌های محکم و قابل اعتماد در کنار پله‌ها برای حمایت بیشتر سالمندان هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها.
• نصب نور مناسب:
o روشنایی مناسب در راهروها و اتاق‌ها: اطمینان حاصل کنید که تمامی مسیرهای عبور و مرور سالمند به خوبی روشن باشد تا از وقوع حوادث جلوگیری شود.
o استفاده از چراغ‌های شبانه: استفاده از چراغ‌های شبانه در راهروها و اتاق خواب برای دید بهتر در شب.
2- آگاهی از موقعیت های خطرناک
• آموزش به سالمندان:
o توضیح خطرات موجود: سالمندان را در مورد خطرات احتمالی در خانه مانند لیز خوردن، برق‌گرفتگی و حریق آگاه کنید.
o آموزش استفاده از تجهیزات: سالمندان را با نحوه استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی و پزشکی مانند واکر، عصا، و ویلچر آشنا کنید.
• ایجاد محیط مناسب:
o استفاده از وسایل کمکی: در صورت نیاز از وسایل کمکی مانند واکر، عصا، یا ویلچر استفاده کنید تا تحرک سالمند ایمن‌تر شود.
o نصب هشداردهنده‌های دود و مونوکسید کربن: اطمینان حاصل کنید که هشداردهنده‌های دود و مونوکسید کربن در خانه نصب شده و به درستی کار می‌کنند.
3- پیشگیری از سقوط:
• پوشیدن کفش مناسب:
o کفش‌های با کف ضد لغزش: استفاده از کفش‌هایی با کف ضد لغزش و بسته می‌تواند از سر خوردن و افتادن جلوگیری کند.
o اجتناب از پوشیدن دمپایی‌های باز و لغزنده: دمپایی‌های باز و لغزنده می‌توانند خطر افتادن را افزایش دهند.
• ایمنی در حمام:
o استفاده از صندلی حمام: استفاده از صندلی‌های مخصوص حمام برای جلوگیری از سر خوردن و افتادن در حمام.
o استفاده از تشک‌های ضد لغزش در حمام: استفاده از تشک‌های ضد لغزش در کف حمام و دوش.
3- دسترسی به تلفن و خدمات اورژانسی
• تلفن‌های دسترسی سریع:
o تلفن‌های ثابت و موبایل در دسترس: اطمینان حاصل کنید که تلفن‌های ثابت و موبایل در نقاط مختلف خانه در دسترس سالمند باشند.
o دکمه‌های اضطراری: نصب دکمه‌های اضطراری در نقاط مختلف خانه که سالمند بتواند در مواقع ضروری از آنها استفاده کند.
• اطلاع‌رسانی به همسایگان و اعضای خانواده:
o اطلاع‌رسانی به همسایگان نزدیک: همسایگان نزدیک را از وضعیت سالمند مطلع کنید تا در صورت بروز حادثه، به سرعت کمک کنند.
o برقراری ارتباط منظم با خانواده: برقراری تماس‌های منظم با اعضای خانواده برای اطمینان از وضعیت سالمند.
