در انسان ها از سنین خاص و با بروز برخی تغییرات در سیستم دستگاه چشایی درک طعم ها به درستی صورت نمی‌گیرد و یا به عبارتی حس چشایی ضعیف می‌شود که البته عوامل دیگری نیز می تواند باعث این ضعف یا عدم توانایی نیز باشد . در اینجا قصد داریم با عملکرد دستگاه چشایی و علت تضعیف این حس آشنا شویم و همچنین در ارتباط با راه های تقویت حس چشایی اطلاعات مفیدی را در اختیار قرار دهیم .
آشنایی با دستگاه چشایی و ساختار و عملکرد آن
هدف از آفریده شدن دستگاه چشایی ، حس مزه و درک مولکول های خاصی در مواد خوراکی و مصرفی توسط انسان است .حس چشایی یکی از حواس پنجگانه است. بر روی زبان و در دهان انسان برآمدگی های کوچک زیادی به نام پاپیلار وجود دارد که با چشم قابل رویت هستند و هر یک از پاپیلارها دارای صدها جوانه طعم دار است به جز پاپیلار های کریستالی که در آنها جوانه چشایی موجود نیست ؛ این جوانه ها در پشت و جلوی زبان و همچنین کام و دو طرف دهان و در گلو قرار دارند و هر جوانه حدود ۱۰۰ گیرنده طعم دارد .
در انسان ها از سنین ۵۰ سالگی به بعد به دلیل از دست دادن پاپیلار های زبان و کاهش تولید بزاق ، در درک طعم‌ها تضعیف به وجود می‌آید و از آنجا به بعد است که نیاز به آشنایی با راه های تقویت حس چشایی احساس می شود .
علل تضعیف یا اختلال در حس چشایی
- حس چشایی و بویایی ارتباط عمیق و تنگاتنگی با یکدیگر دارند از این رو می‌توان گفت یکی از علل اختلال در حس چشایی اختلال در حس بویایی است .
- ابتلاء به برخی بیماری ها از قبیل ،سرماخوردگی، آنفولانزا ،کووید ۱۹
- از دست رفتن پاپیلارهای زبان و دهان به دلیل بالا رفتن سن یا هر عامل دیگر
- بروز مشکلات جدی و خاص در سیستم عصبی مرکزی
- وجود عفونت سینوسی
- وجود عفونت در ناحیه گلو یا التهاب حلق
- وجود عفونت در غدد ترشح بزاق
- التهاب لثه و بیماری پریودنتال
- تاثیر و عوارض مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد افسردگی و همچنین داروهای شیمی درمانی مخصوص افراد سرطانی .
- ابتلا به سندروم شوگرن که یک بیماری خود ایمنی است با خشکی دهان و چشم همراه می شود و تاثیر زیادی بر حس چشایی فرد دارد.
- آسیب دیدگی یا صدمه رسیدن به سر یا گوش
- کمبود برخی ویتامین ها و املاح مانند ویتامین های گروه B به خصوص B12 و روی .
- مصرف دخانیات ،سیگار کشیدن در طولانی مدت باعث آسیب دیدن گیرنده ها و سلول های عصبی شده و حس بویایی و به دنبال آن حس چشایی را ضعیف می نماید.
- افراد مبتلا به ام اس نیز گاهی دچار اختلال چشایی میشوند .
( در ادامه توصیه می شود مقاله درمان خانگی شیرین شدن دهان و علت های آنرا حتما مطالعه نمایید )
چگونه می توان به علت اصلی اختلال چشایی پی برد
در صورت از دست رفتن حس چشایی می توانید سریعاً به پزشک و متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا بعد از انجام معاینات و آزمایش های لازم علت اصلی اختلال در چشایی آشکار شود .
راه های تقویت حس چشایی
به دلیل بالا بودن رابطه حس بویایی و چشایی ، در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که تقویت هر یک از این دو حس می تواند باعث تقویت حس دیگر شود . در ادامه به راه های تقویت حس چشایی می پردازیم که این راه ها شامل :
۱)_مصرف خوراک های حاوی رنگ و طعم طبیعی و متنوع
۲)_اضافه کردن گیاهان و ادویه های معطر به غذاها
۳)_کاهش مصرف نمک و شکر در غذاها
۴)_خوردن سالاد ها همراه با روغن زیتون یا کره و پنیر البته در صورتی که منع غذایی نداشته باشید .
۵)_تغییر در سبک زندگی
۶)_ترک سیگار و دخانیات
۷)_رعایت بهداشت دهان و دندان به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت و التهاب لثه و جلوگیری از ابتلا به پریودنتال .
۸)_پاکیزه نگه داشتن مسیر تنفسی و دماغ .
۹)_داشتن رژیم غذایی سالم
۱۰)_بالا بردن درک مغز از طعم غذا به وسیله حفظ ظاهر مواد خوراکی مانند ماهی .
۱۱)_جلوگیری از وارد آمدن هر نوع ضربه به سر و تکان خوردن مغز در درون جمجمه زیرا باعث آسیب دیدن فیبرها و سلول های عصبی می شود .
۱۲)_انجام تمرینات ورزشی به خصوص پیاده روی در هوای آزاد زیرا با انجام ورزش رطوبت در بینی بالا رفته و کیفیت در بویایی باعث قوی شدن حس چشایی می شود .
۱۳)_نوشیدن آب فراوان برای جلوگیری از خشکی دهان که به علت مصرف برخی داروها به وجود آمده و یا به دلیل کمبود آب بدن صورت می گیرد .
۱۴)_مصرف مواد خوراکی حاوی روی و زینک .
۱۵)_در صورت امکان جایگزینی و تغییر داروهای مصرفی با صلاح دید پزشک .
۱۶)_خوردن غذا ها در زمان گرسنگی زیرا در این هنگام هر دو حس بویایی و چشایی در بالاترین سطح خود هستند .
۱۷)_مرطوب نگه داشتن هوای خانه در طول فصل زمستان و کمک به حفظ رطوبت مسیر تنفسی .
۱۸)_خوردن غذاها در کنار اعضای خانواده و یا در جمع
۱۹)_آهسته غذا خوردن و خوب جویدن زیرا با خرد شدن غذا پرزهای چشایی طعم غذا را بهتر درک می کنند .
۲۰)_فاصله گرفتن از مکان ها و بوهای بد و تند به خصوص در محل کار و استفاده از ماسک .
۲۱)_خوردن قطعات تشکیل دهنده غذا به صورت جداگانه ، زیرا در این صورت می توانید طعم هر یک را به خوبی احساس کنید و از خستگی عصب های چشایی و بویایی جلوگیری نمایید .
۲۲)_از مصرف داروهای خودسرانه برای قطع آب ریزش بینی خودداری کنید و به پزشک متخصص آلرژی مراجعه نمایید .
۲۳)_از خوردن و نوشیدن مواد داغ پرهیز کنید .
۲۴)_دماغ خود را تربیت کنید و انواع بوها را استشمام نمایید .
