به خوبی می دانیم که عملکرد هر یک از اعضاء بدن ارتباط مستقیم با عملکرد سیستم عصبی دارد و وجود هر نوع اختلال بین عضو و عصب مرکزی مشکل ساز خواهد بود . خواه این اختلال توسط عضو ایجاد شده باشد و خواه آسیب‌دیدگی عصبی باشد در این مقاله می خواهیم بدانیم مثانه عصبی چیست و آیا درمانی دارد ؛ در صورت وجود ،راهکارهای درمانی را ارائه خواهیم داد .
آشنایی با اختلال مثانه عصبی (نوروژنیک )
مثانه ، عضوی از سیستم ادراری است که وظیفه آن ذخیره ، تخلیه و کنترل ادرار است و همه این امور توسط مجموعه‌ای از ارتباطات عصبی کنترل می شوند این مجموعه عبارتند از مغز میانی و مراکزی در نخاع کمر و خاجی و رشته‌های عصبی که بین سیستم ادراری تحتانی و مراکز نامبرده پیام های عصبی را منتقل می کنند .
اگر در عملکرد هر یک از مراکز عصبی اختلال ایجاد شود؛ نحوه کارکرد مثانه نیز مختل شده و ایجاد مشکل می‌کند که به نوروژنیک معروف است و در واقع ابتلاء فرد به هر یک از بیماری‌هایی مانند: پارکینسون ، ام‌اس ، تومور مغزی ، سکته مغزی و یا آسیب نخاعی و بیماری مادرزادی اسپینا بیفیدا ،باعث بروز مثانه عصبی خواهد شد و البته باید خاطر نشان کرد تا زمانی که یکی از این بیماری ها تشخیص داده نشود نباید بر روی اختلال عملکرد مثانه نام مثانه عصبی را اختصاص دهیم.
چگونگی ایجاد اختلال مثانه عصبی:
کنترل کردن ادرار توسط مثانه در واقع یک نوع همکاری بین سیستم عصبی و عضلانی ، سلولی و بافتی و هورمونی است ؛ اما کاری که دستگاه ادراری تحتانی انجام می دهد در واقع به دو بخش تقسیم می شود .
▪︎پر کردن مثانه :
که به منظور ذخیره سازی ، درصد زیادی از انرژی صرف این مرحله می شود .کنترل عضله مثانه در این مرحله به عهده قشر مغز و نخاع است که در شرایط طبیعی با پر شدن مثانه و رسیدن به حداکثر گنجایش پیام به مغز می‌رسد و عضله منقبض شده و باعث شل شدن اسفنکتر خارجی می شود و ادرار خارج می شود و با ایجاد هر اختلال در قشر مغز و یا نخاع این عملکرد تغییر می کند و در صورتی که هنوز مثانه پر نشده ، عضله منقبض می شود و برای فرد به صورت تکرر ادرار یا بی اختیاری در کنترل ادرار بروز می کند که به آن مثانه اسپاستیک نیز می‌گویند .
▪︎تخلیه کردن مثانه :
کنترل اختیاری و ارادی ادرار نیز درصد بسیار کمی از انرژی را صرف خود می کند . در مرحله دوم یعنی مرحله تخلیه ، اگر آسیب دیدگی به قسمتی از نخاع باشد ؛ کنترل دفع ادرار مختل می شود یعنی عضلاتی به حد کافی یا به موقع منقبض نمی‌شوند و این حالت به مثانه شل معروف است ؛ تخلیه ادرار از حالت عادی خارج شده و گاهی نیز به صورت کامل تخلیه صورت نمی گیرد و باعث میشود ادرار به صورت مقطع یا با زور شکمی خارج شود .
▪︎عملکرد اسفنکتر :
یک نوع اختلال نیز به اسفنکتر ادراری مربوط است در صورتی که بین عضله مثانه و اسفنکتر هماهنگی نباشد فرد دچار بی اختیاری ادراری میشود یعنی اختیار ، در تخلیه ادرار دخالت ندارد و با کوچکترین فشار به شکم و یا عطسه و سرفه ، ادرار خارج خواهد شد .
▪︎عملکرد اعصاب محیطی :
مورد دیگر اختلال در اعصاب محیطی است که باعث میشود مثانه دیرتر پر شود و فواصل ادرار کردن بسیار طولانی باشد که خود می‌تواند باعث آسیب رسیدن به کلیه ها شود .
▪︎ترکیب چند عاملی :
در مواردی نیز چندین عامل به صورت ترکیبی دست به دست هم می‌دهند و عملکرد مثانه را مختل می‌کند.
مثانه عصبی با چه علائمی بروز می کند؟
- مهمترین این علائم اختلال در کنترل ادرار است .
- تکرر ادرار
- بی اختیاری ادرار
- عدم احساس در هنگام تخلیه
- عدم توانایی در دفع ادرار
- ادرار با حجم کم
- ادرار با فشار آوردن به شکم
(( در ادامه توصیه می شود مقاله آموزشی چگونه عفونت کلیه را تشخیص بدهیم؟ را مطالعه نمایید ))
عوارض عدم درمان مثانه عصبی چیست؟
- عفونت های ادراری
- وجود سنگ مثانه
- وجود سنگ کلیه
- نارسایی کلیوی
- ایجاد یبوست
- عدم توانایی در ارتباط جنسی
چگونه میتوان مثانه عصبی را تشخیص داد؟
بعد از مراجعه به پزشک ، معاینات لازم توسط ایشان صورت می‌گیرد و بعد از آن با انجام آزمایشات پزشکی سعی در تکمیل بررسی‌های خود خواهند کرد ؛ به این طریق که وجود عفونت یا خون و یا سنگ و میزان اوره موجود و یا قند خون همگی چک خواهند شد .
بعد از آن عکس از کلیه و مثانه خواهند گرفت در صورت شک بیشتر سیتوسکوپی صورت می‌گیرد؛ که در صورت وجود هر نوع انسداد ، ضایعه یا تومور وضعیت مشخص میشود و در آخر با انجام ارزیابی یورودینامیک مثانه و اسفنکتر ، کامل بررسی می شوند و بعد از اطمینان از وجود یکی از بیماری‌های عصبی ، پزشک وجود مثانه عصبی یا نوروژنیک را اعلام خواهد نمود .
آیا مثانه عصبی درمان دارد؟
برای تکمیل پاسخ به پرسش مثانه عصبی چیست و آیا درمان دارد ؛ نیاز به مطالعه این بخش است .
از آنجا که علل اثرگذار و ایجاد کننده مثانه عصبی متفاوت است ؛ درمان نیز به نسبت آن با گوناگونی همراه است . در مواردی تغییر در سبک زندگی و یا دارو درمانی و در مواردی استفاده از سوند جهت تخلیه ادرار ،گاهی مواقع تزریق بوتاکس به داخل عضله مثانه و یا انجام جراحی ساکرال نورومدیشن( روشی است که در آن از نوعی ژنراتور جهت تحریک عصب نخاعی استفاده می شود) و یا تحریک عصب تیبیا ( انقباض کف لگن و مثانه ) یا جراحی افزایش حجم مثانه با قسمتی از روده ،درمان صورت خواهد گرفت.
