یکی از مهمترین عوامل موثر بر سلامت انسان ها نحوه تغذیه آنهاست که در سنین مختلف و بنابر دلایل متعدد در انسان ها یکسان و یکنواخت نیست و برخی از انسان‌ها رژیم غذایی سالمی دارند و بعضی ها رژیم غذایی پرکالری و عده‌ای اشتهای زیادی برای خوردن غذا دارند و برخی نیز بسیار کم اشتها هستند در این مقاله می خواهیم بدانیم چه عواملی می تواند باعث افزایش اشتها در سالمندان شود و سلامت و قدرت جسمانی آن را تضمین نماید و همچنین پرستار سالمند چه نقشی را می تواند برای این امر ارائه دهد
چگونگی تنظیم اشتها
هیپوتالاموس مغز و وظیفه کنترل و تنظیم اشتها را برعهده دارد و عواملی مانند : هورمون لپتین ، میزان قندخون ، سطح ترشح هورمون ها در دستگاه گوارش و انسولین بر روی اشتها اثر گذار هستند و عدم عملکرد صحیح هر یک از این عوامل می‌تواند باعث بروز دو نوع مشکل شود .
۱)_افزایش اشتهای بیش از حد ،که به بولیمیا شهرت دارد.
۲)_کاهش اشتهای بیش از حد ،که به بی اشتهایی عصبی معروف است .
عوامل تاثیر گذار بر اشتها در سالمندان
برای آنکه بتوانیم بیان کنیم چه عواملی باعث افزایش اشتها در سالمندان می‌شود لازم است ابتدا عوامل تاثیر گذار بر اشتها در این رده سنی را بررسی کنیم .
- تغییرات جسمی و فیزیکی سالمندان
- عدم عملکرد صحیح هیپوتالاموس مغز که این امر باعث عدم تشخیص و درک احساس سیری و گرسنگی در فرد سالمند می شود .
- کاهش پرزهای چشایی که این مورد باعث می‌شود فرد مزه غذا را تشخیص ندهد و از خوردن غذا لذت این برد .
- کاهش احساس تشنگی که این مورد بسیار خطرناک است و باعث کم آبی بدن شده و بیماری‌های زیادی به همراه دارد .
- کاهش حس بویایی عدم احساس بو ها باعث می شود که اشتها تحریک این شود و فرد تمایلی به خوردن غذا نداشته باشد .
- کاهش قدرت بینایی رنگ بندی و تزیین غذا نقش موثری بر تحریک اشتها دارد و کم شدن قدرت بینایی تاثیر منفی زیادی بر میزان اشتها دارد .
- ایجاد مشکلات دهانی که داشتن دندان مصنوعی و تغییر سایز پروتز آن ها بر میزان اشتها اثر گذار است .
- لرز اندام ها که با بروز برخی بیماری ها و ایجاد لرزش فرد سالمند قادر به تغذیه درست نخواهد بود و نیاز به کمک دارند .
- ایجاد مشکلات گوارشی که تغییرات سیستم گوارشی و کاهش ترشح بزاق نقش بسزایی بر اشتها و تغذیه فرد سالم دارد .
- اختلالات متابولیک که با افزایش سن جذب سلولی ویتامین ها و قند، کاهش یافته و یا برخی افراد دچار مقاومت به انسولین می شود .
- مشکلات روحی که در دوران سالمندی شدت آن افزایش پیدا می کند.
نقش پرستار سالمند در افزایش اشتهای سالمندان
همانطور که می دانید انسان ها در دوران سالمندی از لحاظ روحی در نقطه حساسی قرار دارند و پایین بودن روحیه سالمندان می تواند بر همه ی نقاط بدن آنها تاثیر منفی بگذارد. یکی از مواردی که رابطه مستقیم با روحیه سالمندان دارد، اشتهای سالمند می باشد. پس بالا رفتن روحیه یکی از ارکان اصلی بالا رفتن اشتهای سالمندان می باشد. حال موارد زیادی وجود دارد که می تواند روحیه سالمندان را تضعیف کند که مهمترین آنها تنهایی و نانوانی جسمی می باشد.
وجود پرستار سالمند در منزل می تواند سالمند را از تنهایی دور کرده و کمبود ناتوانی های جسمی آنها را نیز جبران نماید. این پرستاران همانند اعضای خانواده به سالمند رسیدگی کرده و با توجه به تجربیاتشان در غذا درست کردن و روحیه دادن به سالمند، باعث بالا رفتن اشتهای سالمند می شوند. در ادامه ما با تاثیرات پرستار منزل برای سالمند بیشتر آشنا می شویم.
علل بی اشتهایی در سالمندان و نقش اطرافیان و پرستار سالمند در درمان آن
- بروز بیماری ها و مشکلات گوارشی : انجام فعالیت های ورزشی سبک به رفع بیماری های گوارشی کمک کرده و با ایجاد خستگی و افزایش اشتها همراه است در نتجه پرستار سالمند با برنامه ریزی منظم می تواند سالمند را روزانه چند ساعت به پیاده روی برده و به او در انجام حرکات ورزشی سبک کمک کند.
- جویدن و بلعیدن غذا :برای این منظور بهتر است اطرافیان و پرستاران سالمند غذاهای سالمندان را بخارپز کنند و یا بصورت آبکی باشد و میوه ها نیز آبگیری کنند..
- کاهش و ضعف حواس پنجگانه : افزودن مواد با عطر و بوی بیشتر باعث تحریک حواس می شود که پرستاران با هنر آشپزی خود می توانند به گونه ای غذا را درست کنند که باعث تحریک اشتهای سالمندان شود.
- اختلال در عملکرد غدد درون ریز: مراجعه به پزشک و درمان مشکلات غدد .
- مشکلات روحی و روانی : همانگونه که در تیتر بالا به آن اشاره کردیم داشتن مشکلات روحی و روانی یکی از اصلی ترین دلایل کاهش اشتها در سالمندان می باشد. یک پرستار سالمند می تواند یک همدم خوب برای سالمندان در منزل باشد. صحبت کردن، کتاب خواندن، روزنامه خواندن تعریف کردن از دوران گذشته و مورادی از این قبیل جزو خدماتی می باشد که این پرستاران برای سالمندان انجام می دهند و تاثیر بسزایی در برطرف کردن مشکلات روحی و روانی سالمندان را دارد.
- عدم تحرک و ناتوانی جسمانی : کمک به فرد سالمند و غذا دادن به او یکی دیگر از وظایف پرستاران می باشد که این امر خود باعث بالا رفتن اشتهای سالمندان می شود.
- عوارض مصرف برخی داروها : شستن دهان و قرقره کردن آب در گلو و خوردن مواد مکیدنی که باعث شود طعم دارو از دهان برود و یا تعویض داروها با صلاح دید پزشک .
اطرافیان و پرستاران سالمند چگونه می‌توانند به افزایش اشتها در سالمندان کمک کنند
اطرافیان و پرستاران سالمند با برنامه ریزی دقیق می توانند به بالا بردن اشتهای سالمندان کمک فراوانی کنند که این برنامه ریزی می تواند به صورت زیر باشد.
- تنظیم برنامه غذایی متنوع
- افزایش تعداد دفعات وعده های غذایی
- تشویق سالمند به نوشیدن مایعات به میزان بیشتر
- قرار دادن میان وعده های مغذی مانند بیسکویت جو توسط پرستار سالمند
- دادن غذاهای اشتها آور به سالمند که در ادامه این غذاها را معرفی می کنیم
- افزایش مصرف منابع سرشار از پروتئین
- دادن سبزیجات و میوه های تازه به سالمند
- دادن مواد نشاسته‌ای و کربوهیدرات به سالمندان مانند انواع نان و غلات و سیب زمینی
- دادن داروهای فولیک اسید و مکمل کلسیم و ویتامین هایی مانندگروه C,K,B به سالمند البته با نظر پزشک
معرفی گیاهان و خوراکی هایی که باعث افزایش اشتها در سالمندان می‌شود
1- سیر :
افزودن سیر به غذایی افراد سالمند باعث تحریک اشتهای آنان شده اما باید توجه شود در عزیزانی که به افت فشار خون مبتلا می شوند کمتر مصرف شود _زنجبیل : افزودن این ماده خوشبو معجزه می کند؛باعث کم شدن سردی غذا و معتدل شدن آنها می شود و از مشکلات گوارشی افراد سالمند کاهش می‌دهد و در افزایش اشتها در سالمندان نقش بسزایی دارد .
2- نعناع :
گیاهی پر عطر و خوش رنگ که در کمک کردن به هضم غذا بسیار موثر است و محرک قوی اشتهاست .
3- بادرنجبویه :
دمنوش بادرنجبویه با عطر خود و خواص دارویی که دارد در افزایش اشتها بسیار موثر است . _پرتقال : سرشار از ویتامین c است و آبمیوه طبیعی آن بسیار نافع می باشد .
4- چای کوهی :
این چای بسیار در آرامش اعصاب موثر است و می تواند بر عملکرد سیستم گوارشی تاثیر زیادی داشته باشد .
کمک به افزایش اشتها در سالمندان بسیار ضروری است زیرا کاهش اشتها و عدم تغذیه صحیح باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن فرد سالمند شده و در پی آن بیماری های متعددی بروز خواهد نمود و توجه به تغذیه و فعالیت جسمی فرد سالمند می تواند در سلامت و طول عمر آنان بسیار موثر باشد .
