یکی از مشکلاتی که امروزه جامعه با آن مواجه هست، بی خوابی سالمندان می باشد. این معضل می تواند زمینه ساز بسیاری از بیماری های خطرناک مانند افسردگی باشد. پس نکته قابل توجه به خانواده ها، مراقبین و پرستاران سالمند اینکه باید نسبت به بیخوابی سالمند خود چاره ای بیاندیشند و حتما برای رفع آن با پزشک متخصص ملاقات داشته باشند. ما در این مبحث میخواهیم اطلاعات مهمی در مورد این معضل در اختیار شما قرار بدهیم که امیداوریم تاثیر مثبتی در زندگی سالمندان داشته باشد.
اگر تا به حال دقت کرده باشیم می‌بینیم نوزادانه تازه به دنیا آمده خواب زیادی دارند اما هر چقدر بزرگتر می شوند و دوره های کودکی و نوجوانی و جوانی را پشت سر می‌گذارند از خوابشان نیز کاسته میشود در دوره سالمندی خواب کمتر از هر دوره ای است که انسان طی میکند پس باید به دنبال راهکارهایی برای بدخوابی و بی خوابی سالمندان باشیم زیرا خواب تاثیر بسزایی در سلامت بدن دارد .
خوابیدن چه تاثیری در سالمندان دارد؟
سالمندان و مراقبین سالمند در منزل باید بدانند که خواب کافی در سالمندان باعث عملکرد صحیح مغز و جلوگیری از تحلیل مغز و همچنین باعث شادی و سرحال شدن و طول روز را پر انرژی بودن میشود همچنین خواب بر روی پوستم تأثیر دارد و می‌تواند بر روی مو نیز موثر باشد.
اثر منفی خواب بد بر روی عملکرد مغز
طی تحقیقات انجام شده بی خوابی سالمندان باعث جمع شدن مواد مضر در مغز آنها خواهد شد و سلامتی آنها را به خطر خواهد انداخت. آلزایمر یکی از بیماری هایی است که رابطه مستقیم با بی خوابی دارد. پس یکی از راه های جلوگیری از آلزایمر، داشتن خواب کافی است. خواب کافی باعث می شود مغز استراحت کرده و اطلاعات اضافی را در خود جمع نکند.
پس مراقبین و پرستاران سالمند تا جایی که می توانند برنامه منظمی را برای ایجاد فعالیت های سبک برای سالمندان در طول روز تنظیم کنند . مثلا تا جایی که توان بدنی سالمند اجازه می دهد، سالمند را به پیاده روی، ورزش های سبک و استخر ببرند. زیرا این فعالیت ها باعث خستگی بدن و ماهیچه های سالمند شده و این امر باعث می شود که در هنگام استراحت، سالمند از خواب کافی برخوردار شود.
زمان مناسب برای خواب سالمندان
زمان مناسب برای خواب سالمندان خواب شبانه است است و باید از کارهای شیفتی دوری کنند زیرا در آن سن بیشتر باید استراحت کنند و باید تا ۸ ساعت در شبانه بخوابند همچنین می‌توانند خواب میان روزی هم داشته باشند که بین یک تا سه ساعت است اما باید توجه کنند که در خواب شبانه آنها مشکلی پیش نیاید.
(( در ادامه پیشنهاد می شود مقاله آموزشی عوارض قرص خواب در سالمندان را حتما مطالعه نمایید ))
انواع مشکلات در خوابیدن سالمندان
- مشکل در ابتدای خوابیدن: برخی از عزیزان وقتی به رختخواب جهت خوابیدن می روند تا مدت زیادی بیدار هستند و نمی خوابند.
- مختل شدن خواب در ساعتی از شبانه : در این زمان فرد برای خواب رفتن مشکلی ندارد ولی بعد از ساعتی از خواب بیدار میشود و نمی‌تواند دوباره به خواب برود که می تواند ناشی از مشکلات دیگر مانند خلق و خو و افسردگی باشد.
- زود خوابیدن و زود بیدار شدن سالمند: در این حالت زودتر از زمان مشخص می خوابند و زودتر از دیگر اعضای خانه از خواب بیدار می شوند و یا برعکس.
ریشه های بی خوابی سالمندان
ریشه های بد خوابی و بی خوابی سالمندان می‌تواند ناشی از مشکلات روح و روان باشد. مانند افسردگی، استرس و مضطرب بودن و یا به بیماری‌ها و مشکلات جسمی مربوط باشد مثل بیماری قلبی عروقی، تنفسی، درد کمر یا سردرد .
البته می‌توان یکی از دلایل ایجاد این مشکل را رعایت نکردن اصول استاندارد زندگی در نظر گرفت. کسانی که نوشیدنی های الکلی مصرف می‌کنند و یا زیادی از چای و نوشیدنی کافئین دار استفاده می‌کنند و همچنین افرادی که در طول روز زیاد می‌خوابند، دچار این مشکلات می‌شوند.
با توجه به تحقیقات نشان داده شده عوامل محیطی هم بی تاثیر نیست یعنی محیطی که در آن می خوابند اگر خیلی گرم یا خیلی سرد باشد، آلودگی داشته باشد ، سر و صدا باشد و آرامش نباشد و یا ترس وجود داشته باشد، با چنین مشکلاتی روبرو خواهند شد.
عوامل بی خوابی سالمندان
بی خوابی سالمندان می تواند عوامل زیادی داشته باشد که اطرافیان و افرادی که وظیفه مراقبت و پرستاری از سالمند را برعهده دارند باید این عوامل را بدانند تا بتوانند برای رفع آن راهی پیدا کنند. ما در این مبحث به تعدادی از این عوامل اشاره کرده ایم که در زیر به آنها اشاره شده است .
- استرس و داشتن نگرانی فکری و ذهنی: این افراد به دلیل اینکه به طور مدام ذهنشان درگیر است و آرامش روحی کافی برای خواب ندارند با چنین مشکلی روبرو خواهند شد. این افراد دچار استرس و اضطراب هستند و مدام به فکر آینده و دغدغه های فردای خود هستند.
- برنامه نامنظم در خواب: بدن انسان به دلیل ترشح یکسری هورمونها، خواب را با ساعت شبانه‌روز تنظیم میکند. بسیاری از افراد در این حالت موجب ناهماهنگی شده و خواب بدنشان به هم می‌ریزد. بعضی ها هم به دلیل کار روزمره خود باید ساعتی از شبانه را بیدار باشند و برای جبران و سرحال بودن شان در طول روز مدتی از روز را می خوابند. در این حالت ساعت خوابشان به هم ریخته و از نظر زمان خواب، دچار مشکل می شوند.
- الگوی نادرست در زندگی و خواب : در این حالت افراد دچار مشکلات روحی و جسمی هستند و یکسری عادتها باعث این مشکل می شود. مثلا عادت استفاده از وسایل هوشمند مثل تلفن که مانع از خواب می شود، همچنین در بعضی از افراد خواب نیمروزی به طور کل ریتم خواب بدنشان را به هم می ریزد، افراد در صبح بیشتر می خوابند و همچنین چند ساعت خواب بیشتر آنها را با مشکل مواجه می کند. کارهای شیفتی که یک عامل مهم در به هم خوردن ریتم شبانه است. خود را بیدار نگه داشتن در شب برای یک سری کارها مانند فیلم تماشا کردن و بازیهای رایانه‌ای
- استفاده از مواد غذایی هم بی‌تاثیر در بی خوابی سالمندان نیست. کسانی که قهوه می خورند یا نوشابه های الکلی مصرف می کنند بر روی مغز تاثیر گذاشته و باعث اختلال در ترشح هورمون مغز میشود.
- دردهای شبانه که می‌تواند مانع از خواب شود. مانند نارسایی قلب، کمر درد، سردرد مزمن، میگرن، بیماریهای تنفسی.
- مصرف برخی داروها که دارای عوارض می باشند. مثلاً داروهای خواب آور شاید در مراحل اول کمک کننده باشد اما بدن عادت کرده و در مراحل بعدی باعث مختل شدن خواب میشود.
(( در ادامه پیشنهاد می شود مقاله آموزشی چگونه خواب راحت داشته باشیم را حتما مطالعه نمایید ))
راهکارهای مراقبین و پرستاران سالمند برای بی خوابی سالمندان
اگر به شغل پرستاری از سالمند در منزل مشغول هستید و یا یکی از اعضای خانواده هستید و وظیفه مراقبت از سالمند خود را دارید بهتر است برای از بین بردن بی خوابی سالمندان حتما موارد زیر را رعایت کنید. این موارد شامل :
- محیطی برای مراقبت از سالمند انتخاب کنید که سالمند در آنجا احساس آرامش کند
- پرستاران و مراقبین سعی کنند محیط اطراف سالمند را آرام و بدون سر و صدا کنند.
- محل زندگی سالمند نور مناسب داشته باشد.
- در آن محیط از تلویزیون و رادیو استفاده نشود.
- قبل از خواب به سالمند غذاهای سنگین و کافئین ندهند.
- مراقبین و پرستاران سعی کنند برای ایجاد آرامش ذهنی سالمند، از دمنوشهای گیاهی که به آرامش کمک به سالمند خود بدهند.
- سعی شود یک ساعت قبل از خواب شبانه، سالمند خود را از خوردن مایعات منع کنند.
- بهتر است مراقبین سالمند خود را تشویق به فعالیت های پر جنب و جوش کنند تا در هنگام خواب احساس خستگی کنند و با آرامش بخوابند.
- دمای مناسب برای اتاق در نظر بگیرند نه خیلی سرد و نه خیلی گرم
- مراقبین سعی کنند با سالمند خود بازیهای فکری مانند شطرنج انجام دهند تا به آرامش فکری برسند و خواب راحتی داشته باشند.
عوارض کم خوابی و بی خوابی در سالمندان
- سردرد :کم خوابی و بی خوابی سالمندان (Elderly insomnia) موجب سردرد شده و این اتفاق در افرادی که دارای میگرن هستند آزاردهنده تر است.
- بد اخلاقی و بد خلقی :سالمندان به دلیل کهولت سن کم حوصله می‌شوند که کم خوابی و بد خوابی را تشدید خواهد کرد.
- بیماری قلبی : در اثر بد خوابی ایجاد می شود و باعث افزایش ضربان قلب میشود.
- کاهش سیستم ایمنی بدن: کم خوابی و بد خوابی بر عملکرد های بدن تاثیر منفی گذاشته که یکی از این تاثیرات باعث کاهش سیستم ایمنی بدن می شود.
- آلزایمر و حواس پرتی هم از عوارض این حالت است.
