بی خوابی سالمندان یکی از معضلاتی می باشد که در این مبحث که توسط موسسه آتیه پرستاران سلامت تهیه شده می خواهیم در مورد آن صحبت کنیم . اگر تا به حال دقت کرده باشیم می‌بینیم نوزادانه تازه به دنیا آمده خواب زیادی دارند اما هر چقدر بزرگتر می شوند و دوره های کودکی و نوجوانی و جوانی را پشت سر می‌گذارند از خوابشان نیز کاسته میشود در دوره سالمندی خواب کمتر از هر دوره ای است که انسان طی میکند پس باید به دنبال راهکارهایی برای بدخوابی و بی خوابی سالمندان باشیم زیرا خواب تاثیر بسزایی در سلامت بدن دارد .
خوابیدن چه تاثیری در سالمندان دارد؟
مراقب سالمند در منزل باید بدانند که خواب کافی در سالمندان باعث عملکرد صحیح مغز و جلوگیری از تحلیل مغز و همچنین باعث شادی و سرحال شدن و طول روز را پر انرژی بودن میشود همچنین خواب بر روی پوستم تأثیر دارد و می‌تواند بر روی مو نیز موثر باشد.
اثر منفی خواب بد بر روی عملکرد مغز:
طی تحقیقات انجام شده در هر سنی مخصوصا بی خوابی سالمندان باعث جمع شدن مواد مضر در مغز خواهد شد و سلامتی را به خطر خواهدانداخت.اما درغیر این صورت حتی گفته شده یک انرژی مثبت را نیز دریافت خواهند کرد بیماری آلزایمر در سالمندان وجود دارد پس یکی از راه های جلوگیری از آلزایمر خواب کافی است. که مانع تحلیل مغز میشود یک خواب مناسب و به اندازه در طول عمر تاثیر دارد.
خواب سالمندان:
زمان مناسب برای خواب سالمندان خواب شبانه است است و باید از کارهای شیفتی دوری کنند زیرا در آن سن بیشتر باید استراحت کنند و باید تا ۸ ساعت در شبانه بخوابند همچنین می‌توانند خواب میان روزی هم داشته باشند که بین یک تا سه ساعت است اما باید توجه کنند که در خواب شبانه آنها مشکلی پیش نیاید
امروزه سالمندان به صورت زیادی از خواب خود ناراضی هستند و به پزشک مراجعه می‌کنند و مشکلاتی از قبیل:
- مشکل در اول خوابیدن: برخی از عزیزان وقتی به رختخواب جهت خوابیدن می روند تا مدت زیادی بیدار هستند و نمی خوابند
- مختل شدن خواب در ساعتی از شبانه در این زمان فرد خواب رفتن مشکلی ندارد ولی بعد از ساعتی از خواب بیدار میشود و نمی‌تواند دوباره به خواب برود که می تواند ناشی از مشکلات دیگر مانند خلق و خو و افسردگی باشد
- زود خوابیدن و زود بیدار شدن سالمند در این حالت زودتر از زمان مشخص می خوابد و زودتر از دیگر اعضای خانه از خواب بیدار می شود و یا برعکس.
ریشه های بی خوابی سالمندان :
ریشه های بد خوابی و بی خوابی سالمندان می‌تواند ناشی از مشکلات روح و روان باشد مانند افسردگی و استرس و مضطرب بودن و یا به بیماری‌ها و مشکلات جسمی مربوط باشد مثل بیماری قلبی عروقی و تنفسی و درد کمر یا سردرد .
البته می‌توان این راه از نظر الگوی نادرست زندگی هم برداشت کرد کسانی که نوشیدنی های الکلی مصرف میکند و یا زیادی از چای ونوشیدنی کافئین دار استفاده میکند و همچنین افرادی که در طول روز زیاد می‌خوابند دچار همچین مشکلاتی می‌شوند با توجه به تحقیقاتی نشان داده شده عوامل محیطی هم بی تاثیر نیست یعنی محیطی که در آن می خوابند اگر خیلی گرم یا خیلی سرد باشد و آلودگی داشته باشد و سر و صدا باشد و آرامش نباشد و یا ترس وجود داشته باشد با چنین مشکلاتی روبرو خواهند شد
به طور کلی ما در اینجا به چند عوامل بی خوابی سالمندان می‌پردازیم:
بی خوابی سالمندان می تواند عوامل زیادی داشته باشد که اطرافیان و پرستار منزل که وظیفه مراقبت از سالمند را دارند باید این عوامل را بداند . ما در این مبحث به تعدادی از این عوامل اشاره کرده ایم که در زیر به آنها اشاره شده است .
- استرس و داشتن نگرانی فکری و ذهنی: این افراد به دلیل اینکه به طور مدام ذهنشان درگیر است و آرامش روحی کافی برای خواب ندارند با چنین مشکلی روبرو خواهند شد این افراد دچار استرس و اضطراب هستند و مدام به فکر آینده و دغدغه های فردای خود هستند
- برنامه نامنظم در خواب: بدن انسان به دلیل ترشح یکسری هورمونها خواب را با ساعت شبانه‌روز تنظیم میکند بسیاری از افراد در این حالت موجب ناهماهنگی شده و خواب بدنشان به هم می‌ریزد بعضی ها هم به دلیل کار روزمره خود باید ساعتی از شبانه را بیدار شوند و برای جبران و سرحال بودن شان در طول روز مدتی از روز را می خوابند در این حالت ساعت خوابشان به هم ریخته و از نظر زمان خواب دچار مشکل می شوند
بی خوابی سالمندان ، علت کم خوابی سالمندان
- الگوی نادرست در زندگی و خواب :در این حالت افراد دچار مشکلات روحی و جسمی هستند و یکسری عادتها باعث این مشکل می شود مثلا عادت استفاده از وسایل هوشمند مثل تلفن که مانع از خواب می شود ،همچنین در بعضی از افراد خواب نیمروزی به طور کل ریتم خواب بدنشان را به هم می ریزد، افراد در صبح بیشتر می خوابند و همچنین چند ساعت خواب بیشتر آنها را با مشکل مواجه می کند کارهای شیفتی که یک عامل مهم در به هم خوردن ریتم شبانه است خود را بیدار نگه داشتن در شب برای یک سری کارها مانند ویدیو تماشا کردن و بازی‌های رایانه‌ای
- استفاده از مواد غذایی هم بی‌تاثیر در بی خوابی سالمندان نیست. کسانی که قهوه می خورند یا نوشابه های الکلی مصرف می کنند بر روی مغز تاثیر گذاشته و باعث اختلال در ترشح هورمون مغز میشود
- دردهای شبانه که می‌تواند مانع از خواب شود مانند نارسایی قلب ،کمر درد، سردرد مزمن، میگرن، بیماریهای تنفسی اینها هم بی تأثیر در این زمینه نیستند
- مصرف برخی داروها که دارای عوارض هستند مثلاً داروهای خواب آور شاید در مراحل اول کمک کننده باشد اما بدن عادت کرده و در مراحل بعدی باعث مختل شدن خواب میشود
راهکارهای مناسب برای ایجاد زمینه خواب آرام و بی خوابی سالمندان:
اگر به شغل پرستاری از سالمند در منزل مشغول هستید برای از بین بردن بی خوابی سالمندان حتما موارد زیر رعایت کنید . این موارد شامل :
- محیطی را انتخاب کنند که احساس آرامش در آن دارند
- از محیط های پر سر و صدا پرهیز کنند
- یک محیط شلوغ از نظر وسایل و اسباب را انتخاب نکنند که در هنگام به خواب را ذهن رادرگیر نکند
- نور مناسب داشته باشد
- در آن محیط از تلویزیون و رادیو استفاده نشود
- قبل از خواب از خوردن غذای سنگین و کافئین و الکل پرهیز کنند
- برای ایجاد آرامش ذهنی می‌توانند از یک سری دمنوش های گیاهی که به آرامش کمک می کند استفاده کنند
- از مایعات از یک ساعت شبانه روز به بعد پرهیز کنند زیرا ممکن است به طور مدام به دستشویی بروند
- کارهای پر جنب و جوش و فعالیت در طول روز را انجام دهند تا در هنگام خواب احساس خستگی کنند
- دمای مناسب برای اتاق در نظر بگیرند نه خیلی سرد و نه خیلی گرم
اما کم خوابی و بی خوابی سالمندان عوارضی نیز به همراه دارد:
- سردرد :کم خوابی و بی خوابی سالمندان (Elderly insomnia) موجب سردرد شده و این اتفاق در افرادی که دارای میگرن هستند آزاردهنده تر است.
- بعد اخلاقی و بدخلقی :سالمندان به دلیل کهولت سن کم حوصله می‌شوند که کم خوابی و بدخوابی را تشدید خواهد کرد
- بیماری قلبی :که در اثر بد خوابی ایجاد می شود و باعث افزایش ضربان قلب میشود
- کاهش سیستم ایمنی بدن: به دلیل اینکه یک سری عملکرد بدن به دلیل کم خوابی و بدخوابی مختل شده ممکن است این عامل وجود داشته باشد
- آلزایمر و حواس پرتی هم از عوارض این حالت است و عدم تمرکز مشکلات روانی و استرس و افسردگی
